บทความพิเศษ

ธรรมชาติมหัศจรรย์

ครั้งที่

เซ็นสมุดเยี่ยม

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์

ไบโอเสเพียร์

     ทุกวันนี้ ทุกคนคงมีความคุ้นเคยกับคำว่านิเวศน์วิทยาบ้างไม่มากก็น้อย คนสมัยก่อนนับถอยหลังไปเกินกว่า 20 - 30 ปีไปแล้วอาจจะมีน้อยคนที่จะรู้ลึกซึ้งถึงความหมายของมัน ในเวลานั้นและก่อนนั้น การตัดไม้ทำลายป่าเป็นเรื่องธรรมดาสำหรับคนส่วนใหญ่เช่นเดียวกับเด็กส่วนมากทีเดียวที่เดินผ่านต้นไม้ไม่ได้โดยไม่ปลิดเด็ดใบไม้เอามาโยนทิ้งหรือโน้มกิ่งมันลงมาหักเล่น เรื่องของอากาศอุณหภูมิหรือฤดูกาล เป็นเรื่องธรรมชาติที่ไม่มีใครไปเอาใจใส่อะไรกับมัน แต่ทุกวันนี้ มันเปลี่ยนไปมากแม้ว่ามันยังไม่เพียงพออย่างน้อยคนที่เป็นส่วนใหญ่ของโลกห่วงใยกับทรัพยากรธรรมชาติมากขึ้น เข้าใจห่วงโซ่ความสัมพันธ์กันต่อกันที่ขาดไม่ได้ของสรรพชีวิตทุกชีวิตรวมทั้งมนุษย์ทุกคนที่เป็นส่วนของไบโอเสฟียร์ องค์กรรวมแห่งชีวิตที่แท้จริงของโลก พลโลกจำนวนหนึ่งมีจิตสำนึกต่อสรรพสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ทั้งหมดบ่งชี้ว่ามนุษย์สามารถมีวิวัฒนาการของจิตวิญญาณสู่ระดับที่สูงขึ้นได้หากให้โอกาสให้คิด หรือว่ามีเหตุผลหรือได้รับบทเรียนจากสิ่งที่สนองตอบให้คิด แนวโน้มมันทำท่าจะดีขึ้นเรื่อย ๆ และหวังว่ามันคงจะทันกับเวลาก่อนถึงจุดวิกฤต จุดหรือขอบเขตที่กำหนดความล่มสลายของระบบนิเวศน์โลก จุดที่เราไม่รู้ว่าอยู่ตรงไหนและจะถึงมาเมื่อไร อย่างน้อยเดี๋ยวนี้เราเชื่อแล้วว่าความล่มสลายหายนะของธรรมชาติสิ่งแวดล้อมย่อมกระทบอย่างรุนแรงหรือเป็นเหตุปัจจัยต่อการอยู่รอดของมนุษยชาติของเราเลยทีเดียว

     นิเวศน์วิทยาจึงกลายเป็นวินัยวิชาการที่สำคัญขึ้นมา เป็นทั้งวิทยาศาสตร์แห่งชีวิตและระบบแห่งชีวิตของชีวิตทั้งหมดที่อยู่บนผิวเปลือกโลก เป็นไบโอเสฟียร์หรือโลกแห่งชีวิตที่รวมตัวเรารวมเผ่าพันธุ์ของมนุษยชาติเข้าด้วยกันอย่างที่จะแยกออกจากกันไม่ได้ไบโอเสฟียร์ที่เป็นทั้งองค์กรชีวิตเองและเป็นทั้งเยื่อใยที่ผูกพันร้อยรวงชีวิตทั้งหมดธรรมชาติทั้งหมดของโลกเข้าไว้ด้วยกัน

     ใครก็ตามที่เคยได้มีโอกาสสัมผัสกับธรรมชาติหรือยิ่งกว่านั้นที่โชคดีอาศัยใกล้ชิดกับธรรมชาติและได้เคยสังเกตความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกันและกันของสรรพชีวิตตามที่มันเป็นอยู่จริง อาจจะสังเกตเห็นความเป็นธรรมดาของธรรมชาติได้สองประการ ประการแรกจะสังเกตเห็นถึงความไม่เป็นระเบียบ ความไม่มีกฎไม่มีเกณฑ์ของมัน หนอนทากที่เดินเหมือนกับว่าไม่เห็นอะไรและไปไหนของมันก็ไม่รู้ ในขณะที่แมลงปีกแข็งตัวเล็ก ๆ ที่เกาะอยู่บนใบไม้บางทีก็ดูเหมือนว่ามันจะหลับตลอดเวลา หรือไม่ก็อยู่นิ่งไม่เปลี่ยนที่ไปไหน นกสองสามชนิดมันก็บินมาแล้วก็บินไปไม่มีอะไรจะกำหนดมันว่าจะไปหรือมาเมื่อไร ทั้งหมดเหมือนกับว่าเป็นเรื่องของความบังเอิญเป็นอย่างไรก็ได้ตามใจชอบ แต่หากว่าเราสังเกตนาน ๆ และให้ละเอียดมากขึ้นเราจะต้องตกใจที่จะพบว่าภายใต้ความไม่เป็นระเบียบความบังเอิญทั้งหมดนั้น แท้ที่จริงแล้วมันมีความเป็นระเบียบหรือมีระบบที่แน่นอนอยู่มาก แท้ที่จริงแล้วสรรพชีวิตทั้งหลายทั้งมวลล้วนพึ่งพาอาศัยกัน แม้แต่สิ่งที่ไม่มีชีวิต กิ่งไม้แห้ง ๆ ขอนไม้ที่เน่าผุพังชุ่มน้ำอยู่บนพื้นดินข้างล่างที่แสงแดดส่องมาไม่ถึงทั้งหมดมีความเกี่ยวข้องกันและกันอย่างเป็นระบบหรือแม้แต่อาจมีความหมายบางอย่างที่เราไม่รู้ ชนิดและจำนวนของนกมักจะเป็นเช่นเดิม ยกเว้นแต่อาจมีนกตัวอื่นที่ไม่ค่อยได้เห็นมันจะบินผ่านมาบ้างเป็นครั้งคราว แต่ตัวที่อยู่ประจำคือตัวเดิมจำนวนเดิม และมันก็มีสัดส่วนกับชนิดและจำนวนของหนอนหรือแมลงที่บินหรือเดินคลานอยู่ในบริเวณนั้น โดยที่เราก็ไม่รู้ว่ามันมากันจากไหนแต่มันจะต้องมีเป็นประจำให้สังเกตได้ทุกวัน ซากแมลงเศษไม้ที่เน่าผุกับหญ้าที่โผล่งอกขึ้นมาใหม่ ๆ ที่ดูว่าไม่มีระเบียบแบบแผน เมื่อสังเกตนาน ๆ จริง ๆ มันมีระบบมีแบบแผนทั้งสิ้น ทั้งหมดยังสัมพันธ์กับเวลาของวันหรือฤดูกาลของปีด้วย รวมกันทั้งหมดนั้นว่าไปแล้วมันเหมือนกับองค์กรที่มีชีวิตที่เปลี่ยนแปลงวิวัฒนาการซ้ำซ้อนเป็นวงจรแต่ละวงและทั้งหมดอย่างต่อเนื่อง วงจรการเคลื่อนไหวที่ไปด้วยกัน เกี่ยวเนื่องกันอย่างเป็นระบบนั้น ไม่ได้จำกัดที่การหาอาหาร หรือสัตว์ตัวใหญ่กินสัตว์ตัวน้อย ๆ เพียงอย่างเดียวเท่านั้นแต่มันมีอื่น ๆ ที่อาจจะสำคัญกว่าก็คือความสัมพันธ์โยงใยระหว่างกันและทั้งหมด ทั้งหมดที่รวมทุกอย่างรวมทั้งมนุษย์เราด้วย หรืออาจเรียกว่าระบบความเป็นระเบียบของทั้งหมด (holistic orientation) ดังที่นักชีววิทยาผู้หนึ่งกล่าวเอาไว้ว่า ในป่าหลังบ้านและเช่นเดียวกับป่าชายเลน หรือโลกทั้งหมด มันไม่ได้เป็นอย่างที่นักชีววิทยาได้บอกกับเราว่ารวมกันอยู่เหมือนกับรูปปิรามิดโดยมีมนุษย์อยู่ที่ยอดแหลมข้างบน มันไม่ใช่เรื่องของห่วงโซ่อาหารที่ต่อกันลดหลั่นกันลงมา เช่นนั้นแต่อย่างเดียว แต่มันสัมพันธ์ลึกซึ้งกว่านั้นอย่างมากนัก มนุษย์และแต่ละสรรพสิ่งล้วนม้วนพันกันในใยเยื่อแห่งชีวิต เป็นส่วนของใยเยื่อที่ลึกล้ำของทั้งหมดที่เรียกว่าไบโอเสฟียร์ ไบโอเสฟียร์คือชีวิต เอริค จ้านช์ (Erich Jantsch) ได้กล่าวถึงไบโอเสฟียร์และวิวัฒนาการร่วมกันของทั้งหมดว่าวิวัฒนาการของสรรพสิ่งเป็นไปตามกฎแห่งความเป็นธรรมดาอย่างซ้ำซ้อนและลดหลั่นกันของระบบการจัดองค์กรตนเอง ห่วงโซ่แห่งวิวัฒนาการของชีวิตที่อยู่ในระนาบต่าง ๆ ที่อยู่ต่ำลงไปทั้งหมด มันจึงเป็นเรื่องของระบบที่ซ้อนอยู่ในระบบ ซ้ำซ้อนต่อไปเรื่อย ๆ เช่นนั้น แต่ทว่าไม่ใช่เป็นระบบแห่งการควบคุมกันและกันที่ระนาบที่อยู่ข้างล่างยิ่งกว่าส่งข้อมูลไปให้ระนาบที่อยู่สูงกว่าในขณะที่ข้างบนสั่งเป็นคำสั่งลงมาให้ข้างล่างปฏิบัติ แต่ว่าแต่ละระนาบจะมีความเป็นอิสระของมันเองพอสมควรโดยมีการเชื่อมโยงกันในระหว่างระบบที่อยู่ในระนาบเดียวกัน ชีวิตทั้งหมดเป็นไปเช่นนั้น และทั้งหมดที่เป็นไบโอเสฟียร์ก็คือองค์รวมชีวิต

     กับคำถามที่ถามว่า ถ้าหากว่าห่วงโซ่ความสัมพันธ์ระหว่างระนาบต่อระนาบระบบต่อระบบถูกทำลายลงไป เกิดเป็นช่องว่างขึ้นมาในส่วนใหญ่ส่วนหนึ่งส่วนใดของไบโอเสฟียร์ สรรพชีวิตทั้งหลายทั้งปวงจะดำรงคงอยู่ได้ต่อไปหรือไม่ มนุษย์เราจะอยู่ได้ต่อไปหรือไม่ โลกจะอยู่ได้หรือไม่ คำตอบอย่างแน่นอนคงให้ไม่ได้ คงตอบไม่ได้ ที่แน่นอนก็คือจะต้องมีการกระทบที่สะท้อนถึงกันไปทั่ว เพราะความสัมพันธ์ระหว่างสรรพชีวิตในไบโอเสฟียร์มันไม่ได้เป็นเรื่องของการกินหรือลำดับการบริหารด้านอาหารง่าย ๆ เท่านั้น ไม่ได้เป็นเรื่องของปลาตัวใหญ่กินปลาตัวเล็กไล่ลงมาเป็นลำดับเท่านั้น หากเป็นเรื่องของความต่อเนื่องเชื่อมโยงของเนื้อใน และสาระของใยเยื่อที่ร้อยผูกพันระหว่างระบบแต่ละระบบ ในแต่ละระนาบทั่วถึงกันทั้งหมดทั้งองค์กรและการวิวัฒนาการองค์รวม (holistic orientation and evolution) มนุษย์และวิวัฒนาการของมนุษย์จะต้องได้รับผลสะท้อนอย่างรุนแรง จนเป็นไปได้ว่ามนุษย์ไม่สามารถที่จะอยู่ต่อไปได้ และถึงตอนนั้นโลกเราจะอยู่ได้หรือไม่ได้ก็เป็นเรื่องไม่จำเป็นที่จะต้องรู้

     ประเด็นก็คือว่า มันสมควรแล้วหรือที่เราจะทำให้เกิดสภาพการณ์เช่นนั้นขึ้นมา เราจะลองเพื่อเสี่ยงไปทำไม ในเมื่อเรารู้ว่าเราอาจมีโอกาสได้ลองเพียงครั้งเดียว และเราก็มีเพียงโลกของเราใบเดียว

<< หน้าก่อน      หน้าถัดไป >>

ฟิสิกส์ 1 (ความร้อน)

ฟิสิกส์ 2

แก้ปัญหาฟิสิกส์ด้วยภาษา c

ฟิสิกส์พิศวง

•	เสียงของลำโพงออกมาได้อย่างไร
•	การหมุนของลูกข่างกับการตกของแมว
•	ความเสถียรภาพของลูกข่าง
•	ฮาร์ดดิสก์ทำงานอย่างไร
•	เอ็นโทรปี

ตารางธาตุ(ไทย1)   2  (Eng)