ภาพพุทธประวัติจากหินสลัก
ยุคก่อนมีพระพุทธรูปในประเทศอินเดีย พ.ศ. ๓๐๐–๗๐๐
ถ่ายจากภาพปั้นที่จำลองขึ้นใหม่ เพื่อกิจการแห่งโรงมหรสพทางวิญญาณ ณ สวนโมกขพลาราม อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี

พุทธทาสภิกขุ รวบรวมและอธิบาย

ภาพที่ ๓๒

ภาพพระจักรพรรดิในท่ามกลางรตนะ ๗ ประการ คือ ม้าแก้ว ช้างแก้ว ยอดขุนพลแก้ว จักรแก้ว ฉัตรแก้ว นางแก้ว ซึ่งย่อมสำเร็จแก่พระสิทธัตถกุมาร ถ้าอยู่ครองโลก.
(จากหินสลัก แบบอมราวดี สมัยอันธระ พ.ศ.๔๐๐-๗๐๐)

คำอธิบายภาพที่ ๓๒

ภาพนี้เรียกว่าภาพรตนะ ๗ อย่าง อันเป็นสิ่งที่จักรพรรดิจะต้องได้, พระสิทธัตถะเป็นบุคคลที่ถ้าอยู่ครองเรือนก็จักเป็นพระเจ้าจักรพรรดิองค์หนึ่งด้วยเหมือนกัน ตามคติของบุคคลที่ประกอบด้วยมหาปุริสลักษณะ ๓๒ ประการ ดังที่ทราบกันอยู่ทั่วไปแล้ว, ศิลปินจึงได้นำภาพรตนะ ๗ ประการมารวมไว้ด้วย.

สมบัติ ๗ ประการในภาพนี้ นับเรียงไปจากทางซ้ายมือก็คือ นางแก้ว, จักรแก้ว, ปริณายกแก้ว, คฤหบดีแก้ว, ช้างแก้ว, ม้าแก้ว, และแก้วมณี (ก้อนกลม ๆ ที่อยู่ตรงหน้าคนที่กำลังพนมมือ), องค์พระจักรพรรดิคือผู้ที่นั่งอยู่ใต้ฉัตร ซึ่งมีคนคนหนึ่งถืออยู่ข้างหลัง, ส่วนคนที่กำลังพนมมือนั้น เป็นเพียงสัญลักษณ์ของการถวายหรือผู้ถวายสมบัติทั้งหมด.

ความหมายของแก้วทั้ง ๗ ประการนี้ ไม่ลึกซึ้งอะไร พอจะเข้าใจได้ไม่ยาก คือ นางแก้วย่อมหมายถึง ภรรยาที่ดี อันย่อมจะรวมถึงกิจการฝ่ายในทั้งหมดที่ดีที่สุดด้วยเป็นธรรมดา, จักรแก้ว คือแสนยานุภาพที่ดีที่สุด, ปริณายกแก้ว คือข้าราชการที่ดีที่สุด, คฤหบดีแก้ว คือเศรษฐีและพลเมืองที่ดีที่สุด, ช้างแก้ว คือยานพาหนะขนาดหนักที่ดีที่สุด ซึ่งถ้าเป็นสมัยนี้ก็ได้แก่กิจการรถไฟเป็นต้น, ม้าแก้ว ก็คือการคมนาคมที่ดีที่สุด ซึ่งถ้าเป็นสมัยนี้ก็ได้แก่กิจการระบบโทรคมนาคมอีกนั่นเอง เพราะสมัยโบราณใช้ม้าเป็นเครื่องมือสื่อสาร, แก้วมณีนั้น เล็งถึงสติปัญญาอันเลิศของพระจักรพรรดิเอง เพราะเล็งถึงสิ่งที่ให้เกิดความสำเร็จได้อย่างสารพัดนึก. ดังนั้นใคร ๆ ก็อาจจะมองเห็นได้เองว่า สิ่งที่เรียกว่าแก้ว ๗ ประการนั้นเป็นสิ่งจำเป็นแก่พระราชาเพียงไร แม้กระทั่งแก่ระบบการปกครองบ้านเมืองสมัยปัจจุบันนี้.

ลักษณะของสิ่งของ ลวดลาย กระทั่งการบรรจุภาพในภาพนี้นับว่าสวยงามน่าสนใจไม่น้อยทีเดียว.

 ภาพพุทธประวัติจากหินสลัก > ภาพที่ ๓๒

: คำนำ | คำประพันธ์ | ความทุกข์เกิด | สัพพัญญู | ส.ค.ศ. | การงาน | กิเลสคุย | จริงซี่! | ยาระงับสรรพทุกข์ | ปิด-ปิด-ปิด | เปิด-เปิด-เปิด | นั่งริมธาร | นั่งเหนือเมฆ | บ้า ดี | อะไรที่ไหน | บาปใหญ่-บาปลึก? | ตัวกู-ตัวสู | ของกู-ของสู | ตัวกู-ตัวสู | สุจิต-ทุจิต | มีอยู่แล้ว | รักสงบ | สหายเอ๋ย | ความแก่ | ต้นสนเฒ่า | ตายก่อนตาย | ปริญญาจากสวนโมกข์ | มันมีเท่านี้เอง | รสแห่งความเปลี่ยนแปลง | ดับสังขาร | ยามไหนก็ได้ | เป็นอยู่ด้วยจิตว่าง | ปากอย่างใจอย่าง | อะไรเผือก? | บุญเป็นอะไร | ชาวบ้าน-ชาววัด | เป็นมนุษย์หรือเป็นคน? | เราสร้างดวง อย่าให้ดวงสร้างเรา | อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ | การพึ่งผู้อื่น | มองแต่แง่ดีเถิด | ตาบอด-ตาดี | โลกนี้คืออะไรแน่? | โลกรอดเพราะกตัญญู | ความสุข | ความอยาก | อาจารย์ไก่ | สูบบุหรี่? | ถ้าสตรีดื่มเหล้า | มีมาร-ไม่มีมาร

: บทนำ | ๑.อนุสาวรีย์ของเรามีแล้ว | ๒.พินัยกรรมทำไม? | ๓.พินัยกรรม | ๔ | ๕ | ๖ | ๗ | ๘ | ๙ | ๑๐ | ๑๑ | ๑๒.พอสักว่าได้ยิน | ๑๓.หาธรรมเพื่อชีวิตเถิด | ๑๔.เกษตรกรรม | ๑๕.มัชฌิมา ๓ | ๑๖.ดีที่สุดก็ไม่ดีเท่าว่าง(จากดี) | ๑๗.อย่าให้มันเข้าไปอยู่ในใจ | ๑๘.อภิธรรมแท้ | ๑๙.ปมาณ/มิติ ไม่มีสำหรับพระอรหันต์ | ๒๐.อนิจฺจํไปพลางก่อน | ๒๑.อภิธรรมหรือจ้ะ | ๒๒.พ้นตายได้นะจ้ะ | ๒๓.เราไม่มีปัญญาที่จะมีเงินถึงล้าน | ๒๔.สิ่งที่น่ารักและควรรักที่สุด | ๒๕.สุขจริงแท้–แท้จริง | ๒๖.ถ้ากินไข่ได้หมดฟอง | ๒๗.ความจริงที่พากันมองข้าม | ๒๘.พินัยกรรม ๓ ข้อ | ๒๙ | ๓๐.โลงมีหลาย

ภาพพุทธประวัติจากหินสลัก