เราสามารถแบ่งชนิดของสารประกอบตามสมบัติความเป็นกรด-เบส ได้เป็น
3 ประเภท คือ
1. กรด (acid)
เป็นสารที่มีรสเปรี้ยว
สามารถทำปฏิกิริยากับโลหะและคาร์บอเนต และจะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสสีน้ำเงินเป็นสีแดง
แม้ว่ากรดจะมีรสเปรี้ยวเมื่อเราไม่ทราบก็ไม่ควรใช้ลิ้มชิม
กรดแบ่งได้ 2 ประเภท คือ กรดอินทรีย์ และ กรดอนินทรีย์
กรด มี 2 ชื่อ คือ กรดไฮโดร กับ กรดออกซี่
กรดไฮโดร (Hydro) เช่น HCl HBr HI HF HCN ฯลฯ กรดเหล่านี้ออกเสียง
“ไฮโดร” นำหน้าแล้วตามด้วยสารที่ตามมา เช่น HCl อ่านว่า
ไฮโดรเจนคลอไรด์ หรือ กรดเกลือ
กรดออกซี่ (Oxy) เช่น HNO3 H2SO4
HClO3 H2CO3 ฯลฯ กรดเหล่านี้ออกเสียง
“อิก” ลงท้ายเสมอ เช่น H2SO4 อ่านว่า
กรดซัลฟูริก
สมบัติทั่วไปของสารละลายกรด
1.
มีรสเปรี้ยว
2.
เปลี่ยนกระดาษลิตมัสจากน้ำเงินเป็นแดง
3.
นำไฟฟ้าได้
4. มีค่า
pH น้อยกว่า 7
5. กัดกร่อนโลหะ
คาร์บอเนต พลาสติก และสารอินทรีย์ทุกชนิด
ตารางที่ 10
ตัวอย่างกรดอินทรีย์ จากสิ่งมีชีวิตหรือสังเคราะห์จากสิ่งมีชีวิต
สารประกอบกรด |
ชื่อสามัญ |
สูตรเคมี |
แหล่งที่พบ |
ประโยชน์ |
กรดฟอร์มิก |
กรดมด |
HCOOH |
มดแดง |
ทำอาหาร ยาดม ฆ่าน้ำยาง |
กรดอะซิติก |
กรดน้ำส้ม |
CH3COOH |
ส้ม มะนาว สังเคราะห์ |
ทำอาหาร |
กรดเบนโซอิก |
- |
ซับซ้อนมาก |
สังเคราะห์ |
อุตสาหกรรม |
กรดแอสคอร์บิก |
วิตามิน C |
ซับซ้อนมาก |
ผลไม้ สังเคราะห์ |
ทำอาหาร |
กรดทาร์ทาริก |
- |
ซับซ้อนมาก |
มะขาม |
ทำอาหาร |
กรดไฮโดรคลอริก |
กรดเกลือ |
HCl |
กระเพาะอาหาร |
ช่วยย่อยอาหาร |
กรดไฮโดรไซยานิก |
- |
HCN |
มันสำปะหลัง |
มีพิษ |
ตารางที่ 11
ตัวอย่างกรดอนินทรีย์ จากแร่ธาตุในห้องปฏิบัติการหรือธรรมชาติ
สารประกอบกรด |
ชื่อสามัญ |
สูตรเคมี |
ประโยชน์ |
กรดไฮโดรคลอริก |
กรดเกลือ |
HCl |
อุตสาหกรรมเคมี |
กรดไฮโดรไซยานิก |
- |
HCN |
ทางเคมี ยาพิษ |
กรดไฮโดรซัลฟูริก |
- |
HS |
อุตสาหกรรมทางเคมี |
กรดไฮโดรฟูออริก |
กรดกัดแก้ว |
HF |
กัดแก้ว |
กรดซัลฟิวริก |
กรดแบตเตอร์รี่ |
H2SO4 |
แบตเตอร์รี่ ฆ่าน้ำยาง |
กรดไนตริก |
กรดดินประสิว |
HNO3 |
อุตสาหกรรมเคมี |
กรดคาร์บอนิก |
น้ำโซดา (เจือจาง) |
H2CO3 |
กัดหินปูน (เข้มข้น) |
กรดฟอสฟอริก |
- |
H3PO4 |
อุตสาหกรรมเคมี |
2. เบส (base)
หรือด่าง คือ สารที่มีรสขมหรือฝาด
เปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสสีแดงเป็นน้ำเงิน
มีลักษณะลื่นๆ
สมบัติทั่วไปของสารละลายเบส
1. มีรสฝาด ขม
2. เปลี่ยนกระดาษลิตมัสจากแดงเป็นน้ำเงิน
3.
นำไฟฟ้าได้
4. มีค่า
pH มากกว่า 7
5. กัดกร่อนแก้ว เนื้อเยื่อ
และสารอินทรีย์ทุกชนิด
6. ต้มกับไขมันได้สบู่
นิยมใช้ NaOH ทำสบู่ก้อน และ
KOH ทำสบู่เหลว
ตารางที่ 12
ตัวอย่างเบสจากสิ่งมีชีวิต รือสังเคราะห์จากแร่ธาตุ
สารประกอบเบส |
ชื่อสามัญ |
สูตรเคมี |
แหล่งที่พบ |
ประโยชน์ |
ด่างธรรมชาติ |
- |
- |
เมล็ด มะขาม เปลือกแค |
อาหาร ยาลดกรด |
โซเดียมไฮดรอกไซด์ |
โซดาไฟ
(โซดาแผดเผา) |
NaOH |
ธรรมชาติ |
อุตสาหกรรม สบู่ |
โปแตสเซียมไฮดรอกไซด์ |
ด่างคลี |
KOH |
ธรรมชาติ |
อุตสาหกรรม สบู่ |
แคลเซียมออกไซด์ |
ปูนดิบ |
CaO |
เผาเปลือกหอย
เผาหินปูน |
อุตสาหกรรม |
แคลเซียมไฮดรอกไซด์ |
ปูนขาว ปูนสุก |
Ca(OH)2 |
ธรรมชาติ |
อุตสาหกรรม |
แอมโมเนียมไฮดรอกไซด์ |
น้ำแอมโมเนีย |
NH4OH |
ธรรมชาติ |
อุตสาหกรรม |
แอมโมเนีย |
ก๊าซเยี่ยวอูฐ |
NH3 |
ธรรมชาติ |
ยาดม (เจือจาง) |
3. เกลือ (salt) เป็นสารประกอบที่เกิดจากโลหะหรือธาตุเทียบเท่าโลหะ ไปแทนที่ไฮโดรเจน (H) ในกรด อาจแทนที่ทั้งหมดหรือแทนเพียงอะตอมก็ได้ ส่วนใหญ่มีรสเค็ม มีหลายสีตามองค์ประกอบของธาตุ
ตารางที่ 13 ตัวอย่างเกลือชนิดต่างๆ
สารประกอบเกลือ |
ชื่อสามัญ |
สูตรเคมี |
แหล่งที่พบ |
ประโยชน์ |
โซเดียมคลอไรด์ |
เกลือแกง |
NaCl |
ทะเล |
อาหาร กระจก |
โซเดียมคาร์บอเนตดีกาไฮเดรท |
โซดาซักผ้า |
Na2CO3.10H2O |
สังเคราะห์ |
อุตสาหกรรม |
โซเดียมคาร์บอเนต |
โซดาแอช |
Na2CO3 |
สังเคราะห์ |
อุตสาหกรรม |
โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต |
โซดาทำขนม |
NaHCO3 |
สังเคราะห์ |
ทำขนม |
โปแทสเซียมไนเตรท |
ดินประสิว |
KNO3 |
สังเคราะห์ |
บั้งไฟ ดินปืน |
โปแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต |
ด่างทับทิม |
KMnO4 |
สังเคราะห์ |
อุตสาหกรรม |
แคลเซียมคาร์บอเนต |
หินปูน |
CaCO3 |
ธรรมชาติ |
อุตสาหกรรม |
แคลเซียมซัลเฟตไดไฮเดรท |
ยิปซัม/เกลือจืด |
CaSO4.2H2O |
ธรรมชาติ |
อุตสาหกรรม |
แมกนีเซียมซัลเฟต |
ดีเกลือ |
MgSO4 |
ธรรมชาติ |
อุตสาหกรรม |