งานคุณภาพกับโรงไฟฟ้านิวเคลียร์

เอกชัย โปร่งปัญญาสกุล

กองวิศวกรรมนิวเคลียร์ ฝ่ายวิศวกรรมเครื่องกล

ปัจจุบันกิจกรรมคุณภาพถูกนำมาใช้อย่างกว้างขวาง ทั้งในวงการอุตสาหกรรมการผลิตและอุตสาหกรรมการบริการ เพื่อให้ได้ผลผลิต และบริการตรงตามความต้องการ ที่ผ่านมาเทคโนโลยีสมัยใหม่ โรงงานขนาดใหญ่ ๆได้กำเนิดขึ้นมากมาย ไม่ว่าจะเป็นโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ โรงกลั่นน้ำมัน โรงงานปิโตรเคมี โรงแยกก๊าซธรรมชาติ หรือโครงการบินและอวกาศ กิจการเหล่านี้ต่างมีส่วนช่วยสร้างสรรค์เศรษฐกิจและสังคมของโลกที่ไร้พรมแดน ที่น่าแปลกความสำเร็จส่วนใหญ่อาศัยกิจกรรมคุณภาพเป็นเป้าหมายหลัก อย่างไรก็ตามข้อกำหนดต่าง ๆในเรื่องของคุณภาพกลับดูจะเข้มงวดเป็นอย่างยิ่งโดยเฉพาะโครงการโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ ได้บังคับให้ผู้ถือกรรมสิทธิ์ยึดถือข้อปฏิบัติตามด้วยหน้าที่และความรับผิดชอบในเกณฑ์ที่สูง เช่น ผู้ถือกรรมสิทธิ์จะไม่สามารถสร้างโรงไฟฟ้าไว้ที่ไหนก็ได้ ทั้งไม่สามารถจะทดสอบการเดินเครื่องตามอำเภอใจ ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัย ความน่าเชื่อถือของการเดินเครื่องโรงไฟฟ้านิวเคลียร์

ความรับผิดชอบในการดำเนินการทั้งหมดของผู้ถือกรรมสิทธิ์จะสัมฤทธ์ผลนั้นเป็นไปได้ทั้งโดยตรงคือเข้าจัดการเองหรือทางอ้อมโดยผ่านข้อกำหนดของสัญญาผู้ส่งมอบหรือผู้ผลิตที่ถูกมอบให้ทำหน้าที่แทน แต่ผู้ถือกรรมสิทธิ์ยังคงต้องกำหนดกลุ่ม QA ผู้ประสานงาน และผู้ดูแลหรือ Supervisor เจ้าหน้าที่เหล่านี้มีอำนาจหน้าที่และอิสระในการทำงานและปลอดจากข้อจำกัดเรื่องค่าใช้จ่ายและหมายกำหนดการ นอกจากนี้ในข้อบังคับปฏิบัติของประเทศใดผู้ถือกรรมสิทธิ์ควรเข้า inspect และ audit เพื่อแน่ใจว่ามีความปลอดภัยนิวเคลียร์จริง แม้จะพบมีความผิดพลาดเพียงเล็กน้อยก็ตาม เพราะนั้นอาจเป็นสาเหตุขัดข้องของการเดินเครื่องหรือทำให้มีอุบัติเหตุร้ายแรงเกิดขึ้นได้

การปฏิบัติการประกันคุณภาพเพื่อความปลอดภัยในโรงไฟฟ้านิวเคลียร์นั้น ทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศ ( IAEA) ได้กำหนดไว้ในประมวลวิธีปฏิบัติ NUSS 50-C-QA (พ.ศ. 2521) และกฎอื่น ๆ อีก 10 ข้อใน Safety Guide มีการบัญญัติศัพท์คำว่าการประกันคุณภาพ (Quality assurance-QA) โครงการโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ว่า เป็นแผนงานและปฏิบัติการอย่างเป็นระบบเท่าที่จำเป็น เพื่อสร้างความเชื่อมั่นว่าทุกอย่างต้องปฏิบัติอย่างถูกต้องตามข้อกำหนดและเป็นที่พึงพอใจ และการควบคุมคุณภาพ (Quality control-QC) เป็นการลงมือกระทำในงานประกันคุณภาพให้บังเกิดผล ด้วยวิธีการควบคุมและตรวจวัดคุณลักษณะของรายการ ขบวนการ หรือ Facility ทั้งหลายให้เป็นไปตามข้อกำหนดที่ตั้งขึ้น รายละเอียดดูได้จาก Safety Guide on QA ดังนี้

Code of Practice

50-C-QA Quality Assurance for Safety in Nuclear Power Plants (1978)

Safety Guides

50-SG-QA1 Preparation of the Quality Assurance Programme for Nuclear Power Plants

50-SG-QA2 Quality Assurance Records System for Nuclear Power Plants (1979)

50-SG-QA3 Quality Assurance in the Procurement of Items and Services for Nuclear Power Plants (1979)

50-SG-QA4 Quality Assurance during Site Construction of Nuclear Power Plants

50-SG-QA5 Quality Assurance during Operation of Nuclear Power Plants

50-SG-QA6 Quality Assurance in the Design of Nuclear Power Plants

50-SG-QA7 Quality Assurance Organization for Nuclear Power Plants

50-SG-QA8 Quality Assurance in the Manufacture of Items for Nuclear Power Plants (1981)

50-SG-QA10 Quality Assurance Auditing for Nuclear Power Plants (1980)

50-SG-Qa11 Quality Assurance in Procurement, Design and Manufacture of Nuclear Fuel Assemblies

หมายเหตุ Safety Guide on QA เป็นหนึ่งในห้าของประมวลวิธีปฏิบัติความปลอดภัยนิวเคลียร์ ที่ประกอบด้วย การจัดองค์กรของรัฐ การเลือกสถานที่ตั้ง การออกแบบ การเดินเครื่อง และการประกันคุณภาพ อนึ่ง Safety Guide on QA ในปัจจุบัน(1996)ได้ปรับปรุงแก้ไขใหม่มีทั้งหมด 14 ข้อกำหนด (50-SG-Q1 - 50-SG-Q14)

หลายประเทศสมาชิกของ IAEA ได้ดำเนินการพิมพ์กฎ ข้อบังคับ หรือมาตรฐานตนเองขึ้น โดยพิจารณาจากสภาพแวดล้อมภายในประเทศ ประกอบหลักการจาก NRC 10 CFR 50 Appendix B และ IAEA 50-C-QC แต่บางประเทศพิมพ์ขึ้นเป็นกฎ ข้อบังคับและมาตรฐานนานาชาติ โดยอนุมานว่ากลุ่มประเทศเหล่านี้มีระบบและมาตรฐานที่คล้ายคลึงกัน เอกสารดังกล่าวถูกนำมาใช้เป็นข้อกำหนดคุณภาพ การควบคุมและมักใช้บังคับในสัญญาของโครงการ ส่วนขอบเขตและขนาดของงานแต่ละโครงการอาจจะแตกต่างกัน ดังนั้นเอกสารคู่มือการประกันคุณภาพจึงต้องเหมาะกับแต่ละโครงการโดยเฉพาะ หากเป็นไปได้ควรมีมาตรฐานหรือคู่มือที่เป็นแบบอย่างเพื่อมาใช้จัดทำคู่มือการประกันคุณภาพของโครงการ และควรแก้ไขให้สอดคล้องข้อกำหนดของลูกค้า

กรณีประเทศที่ริเริ่มนำโครงการโรงไฟฟ้านิวเคลียร์มาใช้ผลิตพลังงานไฟฟ้าเป็นครั้งแรก จะต้องมีการพิจารณาอย่างเข้มงวด ถึงกิจกรรมต่าง ๆ ที่จำเป็นต้องมี เพื่อเป็นหลักประกันสำหรับคุณภาพที่กำหนดไว้ของวัสดุอุปกรณ์และบริการ ตลอดทุกขั้นตอนของการดำเนินการโครงการ และที่สำคัญจะต้องเข้าใจขอบข่ายการปฏิบัติงานการประกันคุณภาพทั้งหมด ได้แก่ งานวิศวกรรม การจัดหา และการก่อสร้าง กล่าวคือ งานทางวิศวกรรม จะเริ่มต้นด้วยการจัดทำ Design Input ให้เป็นไปตามกฎปฏิบัติทางวิศวกรรมจนออกเป็น Design Output และส่งมอบงานในลำดับขั้นต่อไป

การจัดหาจะมีกิจกรรมต่าง ๆ มากมายซึ่งแยกออกเป็น 4 ขอบเขต คือ การควบคุมกิจกรรมการผลิต การควบคุมกิจกรรมการตรวจสอบ การควบคุมรายการที่ไม่ตรงตามกำหนด และการดำเนินการแก้ไขข้อบกพร่อง การสอบทวนการนำโปรแกรมมาใช้ให้เกิดผลและตรวจสอบประสิทธิผลของโปรแกรม ส่วนการก่อสร้างจะเป็นงานที่ต่อจากงานทางวิศวกรรมและการจัดหา ในขั้นนี้งานส่วนใหญ่จะมุ่งไปเรื่องการขนย้าย การจัดการเกี่ยวกับเอกสารและวัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ เนื่องจากมีความเกี่ยวข้องระหว่างตัวบุคคล เอกสาร และวัสดุอุปกรณ์ที่มีความซับซ้อน จำเป็นต้องมีความรอบคอบ ดังนั้นการประกันคุณภาพทั้งสามขั้นตอนจึงต้องมีวิศวกร นักวิทยาศาสตร์ที่ทรงคุณวุฒิและเจ้าหน้าที่ผู้ตรวจสอบต่าง ๆ เท่าที่จำเป็น เพื่อจัดทำและใช้โปรแกรมการประกันคุณภาพอย่างมีประสิทธิผล เมื่อเฉลี่ยจำนวนบุคลากรกลุ่มแรกอยู่ประมาณ 30-50 คน ขณะที่กลุ่มหลังประมาณ 50-70 คน

กฎข้อบังคับประกันคุณภาพในงานก่อสร้าง หรือเดินเครื่องโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ก็ใช้พื้นฐานชุดข้อกำหนดความปลอดภัยที่ระบุไว้ในเกณฑ์ความปลอดภัย มาตรฐาน ข้อปฏิบัติ พิมพ์เขียว และข้อกำหนดที่เกี่ยวข้องทางวิศวกรรม และเพื่อสร้างความเชื่อมั่นความปลอดภัยของโรงไฟฟ้าต้องคำนึงถึงการออกแบบ การก่อสร้าง การติดตั้ง และการทดสอบ อนึ่งในระหว่างดำเนินโครงการ จะมีคณะผู้สอบทานทั้งภายในและภายนอก (Internal & External Audit) ดำเนินการตามแผนการสอบทานที่กำหนดไว้

ด้วยบทบาทงานประกันคุณภาพที่ผ่านมา ได้รับการพิจารณาว่ามีความสำคัญทัดเทียมเท่ากับระบบบริหารงาน มีการพัฒนาและส่งเสริมขึ้นเพื่อให้เกิดความคล่องตัวในการเริ่มต้น การดำเนินการให้บรรลุผล และช่วยปรับปรุงเทคโนโลยีต่าง ๆ ดังเช่นสาขา วิศวกรรมนิวเคลียร์ อิเล็คทรอนิคชั้นสูงและการวิจัยด้านอวกาศ เป็นต้น และทั้งหมดมุ่งเน้นเรื่องความปลอดภัยและความแน่นอนเป็นหลัก สิ่งเหนือกว่าอีกประการคือผลของการประกันคุณภาพสามารถสร้างความมั่นใจว่าจะบรรลุถึงระดับคุณภาพที่ต้องการ ด้วยการตรวจสอบให้ตรงกับความเป็นจริง โดยมีเอกสารระบุไว้อย่างถูกต้อง

	[พลังงานนิวเคลียร์คืออะไร][รังสีคืออะไร]		ข้อมูลกากกัมมันตรังสีในประเทศไทย
	การใช้ประโยชน์จากพลังงานนิวเคลียร์ในประเทศไทย		การจัดการกากกัมมันตรังสี
	กัมมันตภาพรังสีคืออะไร		อุบัติเหตุ เชอร์โนบิล & ทรีไมล์ไอส์แลนด์
	การได้รับรังสีทั่วไปจากแหล่งต่างๆ		แหล่งข้อมูลด้านพลังงานนิวเคลียร์
	กากกัมมันตรังสีคืออะไร		รังสีกับมนุษยชาติ
	ขีดจำกัดขนาดของรังสี, อาการเจ็บป่วย		การป้องกันอันตรายจากรังสี
	คำศัพท์นิวเคลียร์		อุบัติเหตุทางรังสีและหลักปฏิบัติในภาวะฉุกเฉินทางรังสี
	หน่วยวัดรังสี[รังสีกับสิ่งแวดล้อม][ผลกระทบจากรังสีต่อร่างกาย]		จำนวนโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ทั่วโลก[งานคุณภาพกับโรงไฟฟ้านิวเคลียร์]
	ธาตุผี โคบอลท์(Co-60)		[ฟิล์มวัดรังสี][ตารางธาตุ][พลังงานทดแทน]

การเรียนการสอนฟิสิกส์ 2  ผ่านทางอินเตอร์เน็ต
1. ไฟฟ้าสถิต	2.  สนามไฟฟ้า
3. ความกว้างของสายฟ้า	4.  ตัวเก็บประจุและการต่อตัวต้านทาน
5. ศักย์ไฟฟ้า	6. กระแสไฟฟ้า
7. สนามแม่เหล็ก	8.การเหนี่ยวนำ
9. ไฟฟ้ากระแสสลับ	10. ทรานซิสเตอร์
11. สนามแม่เหล็กไฟฟ้าและเสาอากาศ	12. แสงและการมองเห็น
13. ทฤษฎีสัมพัทธภาพ	14. กลศาสตร์ควอนตัม
15. โครงสร้างของอะตอม	16. นิวเคลียร์